فواید و مضررات روغن کنجد

روغن کنجد چیست و از کجا می آید؟

• منشاء: روغن کنجد از دانه های گیاه کنجد (Sesamum indicum) استخراج می شود. این گیاه بومی مناطق گرمسیری است و در سراسر جهان کشت می شود.
• روش استخراج: روغن کنجد معمولاً از طریق پرس سرد یا استخراج با حلال به دست می آید. پرس سرد روش بهتری است زیرا کیفیت روغن را حفظ می کند. در روش پرس سرد، دانه ها تحت فشار قرار می گیرند تا روغنشان خارج شود. در روش استخراج با حلال، از مواد شیمیایی برای استخراج روغن استفاده می شود.

تفاوت انواع روغن کنجد در چیست؟

• تصفیه شده:
  • طعم و بو: ملایم و تقریباً بی بو
  • کاربرد: مناسب برای پخت و پز در حرارت بالا (سرخ کردن، تفت دادن) زیرا نقطه دود بالاتری دارد.
  • فرآیند: تحت فرآیند تصفیه قرار می گیرد که باعث حذف ناخالصی ها و بوی تند آن می شود.
• تصفیه نشده (خام):
  • طعم و بو: طعم و بوی قوی تر و مشخص تر از کنجد
  • کاربرد: بهتر است برای طعم دادن به غذاها استفاده شود، نه پخت و پز با حرارت بالا. برای سالاد، سس، و غذاهایی که نیاز به طعم قوی کنجد دارند، ایده آل است.
  • فرآیند: کمتر فرآوری شده و مواد مغذی بیشتری را حفظ می کند.
• بوداده:
  • طعم و بو: قوی ترین طعم و عطر را دارد، طعم دودی و آجیلی دارد.
  • کاربرد: عمدتاً به عنوان چاشنی و طعم دهنده در غذاهای آسیایی (به خصوص کره ای و ژاپنی) استفاده می شود. مقدار کمی از آن برای طعم دادن کافی است.
  • فرآیند: دانه های کنجد قبل از استخراج روغن، برشته می شوند که باعث ایجاد طعم و عطر قوی تری می شود.

چرا روغن کنجد برای سلامتی مفید است؟

• چربی های سالم: حاوی چربی های غیراشباع (به ویژه اسیدهای چرب امگا 6) است که برای سلامت قلب مفید هستند.
• آنتی اکسیدان ها: سرشار از آنتی اکسیدان هایی مانند سسامول، سسامین و سسامولین است که از سلول ها در برابر آسیب های اکسیداتیو محافظت می کنند.
• ویتامین E: منبع خوبی از ویتامین E است که یک آنتی اکسیدان قوی است و برای سلامت پوست و مو مفید است.
• مواد معدنی: حاوی مواد معدنی مانند مس، منگنز، کلسیم و منیزیم است.

چطور از روغن کنجد استفاده کنیم؟

• آشپزی:
  • می توانید از روغن کنجد تصفیه شده برای سرخ کردن و تفت دادن استفاده کنید.
  • از روغن کنجد تصفیه نشده برای تهیه سس سالاد، طعم دادن به سوپ و خورشت استفاده کنید.
  • از روغن کنجد بوداده به مقدار کم برای طعم دادن به غذاهای آسیایی استفاده کنید.
• مراقبت از پوست و مو:
  • می توانید از روغن کنجد به عنوان مرطوب کننده پوست استفاده کنید.
  • می توانید روغن کنجد را به عنوان ماسک مو استفاده کنید.
  • می توانید از روغن کنجد برای ماساژ بدن استفاده کنید.

نکات مهم هنگام خرید روغن کنجد:

• برچسب: به برچسب محصول توجه کنید و مطمئن شوید که روغن کنجد خالص است و مواد افزودنی ندارد.
• رنگ: روغن کنجد تصفیه نشده معمولاً رنگ تیره تری نسبت به روغن کنجد تصفیه شده دارد.
• بو: روغن کنجد باید بوی مطبوع کنجد داشته باشد.
• بسته بندی: روغن کنجد را در بسته بندی تیره و در جای خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.

(فواید روغن کنجد)

 محافظت از سلول‌ها با آنتی‌اکسیدان‌ها (مقابله با “دزدها” در “شهر”):

• رادیکال‌های آزاد چی هستن؟ تصور کنید وقتی فلز در معرض هوا قرار می‌گیره، زنگ می‌زنه. این زنگ زدگی نتیجه یک فرآیند شیمیایی به نام اکسیداسیون هست. حالا در بدن ما هم، فرآیندهای مشابهی رخ می‌ده که باعث تولید مولکول‌های ناپایداری به نام رادیکال‌های آزاد می‌شن. این مولکول‌ها به سلول‌ها حمله می‌کنند و به آن‌ها آسیب می‌رسونند.
• آسیب رادیکال‌های آزاد چه عواقبی داره؟ این آسیب می‌تونه باعث پیری زودرس، بیماری‌های قلبی، سرطان، و خیلی از مشکلات دیگه بشه. در واقع، رادیکال‌های آزاد مثل “دزدهایی” هستند که به “خانه‌های” بدن (سلول‌ها) حمله می‌کنند و اون‌ها رو تخریب می‌کنند.
• آنتی‌اکسیدان‌ها چطور کمک می‌کنند؟ آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که می‌تونن جلوی آسیب رادیکال‌های آزاد رو بگیرن. اون‌ها مثل “پلیس‌ها” عمل می‌کنند و از “خانه‌ها” (سلول‌ها) در برابر “دزدها” (رادیکال‌های آزاد) محافظت می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها با دادن الکترون به رادیکال‌های آزاد، اون‌ها رو خنثی می‌کنند و از آسیب رسوندن به سلول‌ها جلوگیری می‌کنند.
• آنتی‌اکسیدان‌های موجود در روغن کنجد: روغن کنجد حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی مثل سسامول، سسامین و سسامولین هست. این مواد به طور خاص می‌تونن از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کنند.
• مثال: تصور کنید سیبی رو برش می‌زنید و اون رو در معرض هوا قرار می‌دید. بعد از مدتی، سیب قهوه‌ای می‌شه. این قهوه‌ای شدن نتیجه اکسیداسیون هست. حالا اگر روی سیب آبلیمو (که حاوی آنتی‌اکسیدان هست) بمالید، از قهوه‌ای شدن اون جلوگیری می‌کنید. آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن ما هم همین کار رو انجام می‌دن و از آسیب سلول‌ها جلوگیری می‌کنند.

2. بهبود سلامت قلب (تمیز نگه داشتن “خیابان‌های شهر”):

• کلسترول چی هست؟ کلسترول یک نوع چربی هست که در خون وجود داره. بدن ما برای ساختن سلول‌ها و هورمون‌ها به کلسترول نیاز داره. اما اگر مقدار کلسترول در خون خیلی زیاد بشه، می‌تونه مشکل‌ساز بشه.
• LDL (کلسترول بد): این نوع کلسترول می‌تونه در دیواره رگ‌ها رسوب کنه و باعث تنگ شدن و سفت شدن اون‌ها بشه. این وضعیت می‌تونه منجر به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی بشه. به همین دلیل به LDL “کلسترول بد” می‌گن. مثل “ماشین‌های حمل زباله” که اگر زیاد باشن، زباله‌ها در خیابان‌ها جمع می‌شن و باعث مسدود شدن اون‌ها می‌شن.
• HDL (کلسترول خوب): این نوع کلسترول به جمع‌آوری کلسترول اضافی از خون و انتقال اون به کبد برای دفع کمک می‌کنه. به همین دلیل به HDL “کلسترول خوب” می‌گن. مثل “ماشین‌های نظافت” که زباله‌ها رو جمع می‌کنند و شهر رو تمیز نگه می‌دارن.
• روغن کنجد چطور به سلامت قلب کمک می‌کنه؟ روغن کنجد حاوی چربی‌های غیراشباع هست که می‌تونن به کاهش LDL و افزایش HDL کمک کنند. این کار باعث می‌شه که “خیابان‌های شهر” (رگ‌های خونی) تمیز بمونن و خطر بیماری‌های قلبی کاهش پیدا کنه.
• التهاب و بیماری قلبی: التهاب مزمن هم می‌تونه به رگ‌های خونی آسیب برسونه و خطر بیماری قلبی رو افزایش بده. روغن کنجد خواص ضد التهابی داره و می‌تونه به کاهش التهاب در بدن کمک کنه.
• مثال: تصور کنید یک لوله آب دارید که به مرور زمان رسوبات در اون جمع می‌شن و باعث تنگ شدن لوله می‌شن. این وضعیت می‌تونه باعث کاهش جریان آب و حتی مسدود شدن لوله بشه. کلسترول LDL هم همین کار رو با رگ‌های خونی انجام می‌ده. روغن کنجد با کاهش LDL و افزایش HDL به تمیز نگه داشتن رگ‌ها کمک می‌کنه.

3. کاهش التهاب (خاموش کردن “آتش‌سوزی”):

• التهاب چی هست؟ التهاب یک پاسخ طبیعی بدن به آسیب یا عفونت هست. وقتی بدن آسیب می‌بینه، سیستم ایمنی فعال می‌شه و موادی رو به محل آسیب‌دیده می‌فرسته تا به ترمیم اون کمک کنه. این فرآیند باعث قرمزی، تورم، درد و گرما در محل آسیب‌دیده می‌شه.
• التهاب مزمن: اگر التهاب برای مدت طولانی ادامه پیدا کنه، می‌تونه به بافت‌های بدن آسیب برسونه و باعث بیماری‌های مختلف بشه. التهاب مزمن با بیماری‌هایی مثل آرتریت، بیماری‌های قلبی، دیابت و سرطان مرتبط هست.
• روغن کنجد چطور به کاهش التهاب کمک می‌کنه؟ روغن کنجد حاوی موادی هست که می‌تونن تولید مواد التهابی در بدن رو کاهش بدن. این مواد به خاموش کردن “آتش‌سوزی” (التهاب) در بدن کمک می‌کنند.
• مثال: تصور کنید وقتی انگشتتون رو می‌برید، محل زخم قرمز و متورم می‌شه. این التهاب به ترمیم زخم کمک می‌کنه. اما اگر التهاب بیش از حد باشه یا برای مدت طولانی ادامه پیدا کنه، می‌تونه به بافت‌های اطراف زخم آسیب برسونه. روغن کنجد می‌تونه به کاهش التهاب و تسریع روند بهبود زخم کمک کنه.

4. مراقبت از پوست (محافظت از “دیوارهای شهر”):

• پوست چطور آسیب می‌بینه؟ پوست ما هر روز در معرض عوامل مختلفی قرار می‌گیره که می‌تونن به اون آسیب برسونن. این عوامل شامل نور خورشید، آلودگی هوا، مواد شیمیایی، و خشکی هوا هستند.
• روغن کنجد چطور از پوست محافظت می‌کنه؟
  • مرطوب کننده: روغن کنجد یک نرم کننده طبیعی هست و می‌تونه به حفظ رطوبت پوست کمک کنه. این کار باعث می‌شه که پوست نرم و لطیف بمونه.
  • محافظت در برابر آفتاب: روغن کنجد می‌تونه تا حدی از پوست در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت کنه.
  • ترمیم کننده: روغن کنجد می‌تونه به ترمیم زخم‌ها و سوختگی‌های کوچک کمک کنه.
  • ضد پیری: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در روغن کنجد می‌تونن از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کنند و از پیری زودرس جلوگیری کنند.
• مثال: تصور کنید دیوارهای یک شهر نیاز به مراقبت دارن تا در برابر عوامل جوی و حملات دشمنان مقاوم باشن. روغن کنجد مثل یک لایه محافظ روی پوست عمل می‌کنه و از اون در برابر آسیب‌های مختلف محافظت می‌کنه.

(مضررات روغن کنجد)

روغن کنجد با وجود فواید زیاد، ممکن است در برخی شرایط یا برای برخی افراد مضر باشد. در اینجا به برخی از مضررات احتمالی آن اشاره می‌کنیم:

1. حساسیت و آلرژی:

• برخی افراد ممکن است به دانه‌های کنجد یا روغن آن حساسیت داشته باشند. علائم حساسیت می‌تواند شامل خارش، تورم، کهیر، مشکلات تنفسی یا حتی شوک آنافیلاکسی باشد. اگر به کنجد حساسیت دارید، از مصرف روغن کنجد خودداری کنید.

2. کالری بالا:

• روغن کنجد مانند سایر روغن‌ها، کالری بالایی دارد. مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به افزایش وزن و چاقی شود. بنابراین، بهتر است در مصرف آن تعادل را رعایت کنید.

3. تداخل با داروها:

• روغن کنجد ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد. به‌ویژه، اگر داروهای رقیق‌کننده خون (مانند وارفارین) مصرف می‌کنید، باید مراقب باشید، زیرا روغن کنجد ممکن است اثر این داروها را افزایش دهد و خطر خونریزی را بالا ببرد.

4. مشکلات گوارشی:

• مصرف زیاد روغن کنجد ممکن است در برخی افراد باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا ناراحتی معده شود. این موضوع به ویژه در افرادی که سیستم گوارشی حساسی دارند، بیشتر دیده می‌شود.

5. اکسیداسیون و فساد:

• روغن کنجد اگر به درستی نگهداری نشود، ممکن است اکسید شده و فاسد شود. روغن فاسد می‌تواند حاوی ترکیبات مضر باشد که برای سلامتی خطرناک هستند. بنابراین، بهتر است روغن کنجد را در جای خنک و تاریک نگهداری کنید و از مصرف روغن‌هایی که بوی نامطبوع یا طعم تلخ دارند، خودداری کنید.

6. تاثیر بر قند خون:

• اگرچه روغن کنجد ممکن است به کنترل قند خون کمک کند، اما در برخی افراد ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون شود. به‌ویژه اگر داروهای کاهش‌دهنده قند خون مصرف می‌کنید، باید مراقب باشید و سطح قند خون خود را به‌طور منظم کنترل کنید.

7. مصرف در دوران بارداری و شیردهی:

• اگرچه روغن کنجد به‌طور کلی بی‌خطر است، اما بهتر است زنان باردار و شیرده قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ممکن است در برخی موارد باعث ایجاد عوارض ناخواسته شود.

8. مصرف در کودکان:

• برای کودکان، مصرف روغن کنجد باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است باعث ایجاد حساسیت یا مشکلات گوارشی شود. بهتر است قبل از دادن روغن کنجد به کودکان، با پزشک مشورت کنید.

9. تاثیر بر فشار خون:

• روغن کنجد ممکن است در برخی افراد باعث کاهش فشار خون شود. اگر از داروهای کاهش‌دهنده فشار خون استفاده می‌کنید، مصرف روغن کنجد ممکن است اثر این داروها را تقویت کند و منجر به افت بیش از حد فشار خون شود. در این صورت، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

10. مشکلات پوستی در برخی افراد:

• اگرچه روغن کنجد برای بسیاری از افراد به عنوان یک مرطوب کننده طبیعی مفید است، اما در برخی افراد ممکن است باعث تحریک پوست یا ایجاد جوش شود. این موضوع به ویژه در افرادی که پوست چرب یا مستعد آکنه دارند، بیشتر دیده می‌شود. اگر پوست حساسی دارید، بهتر است قبل از استفاده از روغن کنجد روی پوست، تست پچ انجام دهید.

نکته پایانی:

روغن کنجد یک ماده غذایی مفید است، اما مانند هر چیز دیگری، مصرف آن باید متعادل و با توجه به شرایط فردی باشد. اگر نگرانی خاصی دارید یا تحت درمان پزشکی هستید، بهتر است قبل از مصرف روغن کنجد با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.